ავტორი: თეკლა ჭიჭინაძე
„ათასი წლის შემდეგ, გაუხარელი სიბერის ჟამს, ვხუჭავ თვალებს, კვლავ იზრდებიან არაბული ლერწმები, ეხეთქება შავი ზღვა ჩემს საფეთქლებს, მოდის ბარბარა ნიკოლაევნა და დამიჯდება წინ, სკამზე კი არა – ფეხმორთხმული თეთრ კენჭებზე; ვუცქერ, ვუცქერ და ვფიქრობ: ნეტავ, სწორად მოვიქეცი და არ ვტაცე ღვთაებრივ წამს თმაში ხელი?“
რამდენად შესაძლოა, რომ ხანმოკლე სასიყვარულო რომანმა იმდენად დიდი გავლენა იქონიოს ჩვენზე, სიცოცხლის ბოლომდე დასამახსოვრებელი, ბედნიერების და ამავდროულად ტკივილის მომტანი იყოს ჩვენთვის?
ბერძენი მწერლისა და ბათუმელი ქალის საბედისწერო შეხვედრა, სწორედ ასეთ სასიყვარულო ისტორიას გვიამბობს..
ნიკოს კაზანძაკისი თავისი არსითა და შემოქმედებით, მეტად გამორჩეული მწერალია. ადამიანი, რომელიც მუდამ ეძიებს, თუმცა ბევრი საკითხი კვლავ ამოუცნობ და მიუღწეველ მწვერვალად რჩება.
როდესაც მის პირად ცხოვრებას ვიძიებდი, ბევრი ფრაგმენტი ამოვიკითხე, მის პირველ და მეორე ცოლზეც მოვაგროვე ინფორმაცია, თუმცა კაზანძაკისის ხანმოკლე რომანი საქართველოში ყოფნისას, უფრო მეტად ამაღელვებელი და მტკივნეული აღმოჩნდა..
მწერალი საქართველოში პირველად 1919 წელს ჩამოვიდა. სამშობლოდან წამოსულს ალბათ აზრადაც არ მოსვლია, რომ უცხო მიწაზე ბედისწერა ჩასაფრებოდა და მოთმინებით ელოდა მას.
ბარბარა ნიკოლოზის ასული – ქალი, რომლის აჩრდილიც სიცოცხლის ბოლომდე თან სდევდა კაზანძაკისს და რომლის მომაჯადოებელი მშვენიერება, როგორც თავად ამბობს „გაუხარელი სიბერის ჟამსაც“ არ აძლევდა მოსვენებას.
„არასოდეს შემხვედრია უფრო ლამაზი ქალი. არა, ლამაზი კი არა, რაღაც სხვა იყო, რასაც ვერ იტევენ სიტყვები. თვალები მწვანე და მომნუსხველი, საშიში, ვითარცა გველის, ხმა ოდნავ ხრინწიანი, სავსე დაპირებებით, უარყოფით და სიტკბოთი. ვუცქერდი და გონება მებინდებოდა…“
სინანულით უნდა გაუწყოთ, რომ მათი ერთად ყოფნა თავიდანვე განშორებისთვის იყო განწირული. მწერალს, რომელსაც დიდი პასუხისმგებლობა ხვდა წილად (ბერძენთა რეპატრიაცია) უარი უნდა ეთქვა პირად ბედნიერებაზე და ვალდებულებათა ჩარჩოში უნდა მოექცია საკუთარი გრძნობები. ვერ გაბედა, საკუთარი ბედნიერება – სანატრელ ქალთან ერთად გაქცევა, წინა ფლანგზე გადმოეტანა და უგულებელეყო ის მისია, რომელიც საქართველოში გამომგზავრებისას ახლდა თან.
“…ნიკოლაი მიხაილოვიჩ, გინდა გავიქცეთ?” ავცახცახდი, რასაც ვნატრობდი და თქმას ვერ ვბედავდი, ქალმა გაბედა და თქვა. “- და მერე მოვალეობა, ბარბარა ნიკოლაევნა, ათასობით ადამიანი რომ ჩემგან ელის ხსნას?“ და აი, ისიც, უარყოფით გამოწვეული სევდანარევი ბრაზი, სასოწარკვეთა.. „- მოვალეობა! – თქვა სარკასტულად – ერთი რამ ისწავლე ჩემგან, ერთი მოვალეობა გაკისრია: ნუ მისცემ საშუალებას, რომ ბედნიერება გაგექცეს. ხელი სტაცე თმაში. მტაცე ხელი თმაში, ნიკოლაი მიხაილოვიჩ, ვერავინ გვხედავს.“
მცდელობა, დაერწმუნებინა ქალს კაზანძაკისი ერთად ყოფნასა და ბედნიერების აუცილებლობაში, ამაო აღმოჩნდა.. გონებამ გულის წადილი ჩაახშო. პასუხიმგებლობამ პირადი სურვილები დაჯაბნა.
ნუთუ მართლაც იმდენად აღემატება ჩვენი სინდისი, ჩვენივე ვნებასა და ლტოლვას მეორე ადამიანის მიმართ, დაუცხრომელ სურვილს, მათთან გავატაროთ დარჩენილი ცხოვრება, რომ მზად ვართ, ზღურბლზე მომდგარ ბედნიერებას კარი ცხვირწინ მივუხუროთ?!
ან იქნებ, სურვილი საკმარისად მძაფრი არ არის და ეს იწვევს ჩვენში გამბედაობის სიმწირეს…
თუმცა, ხანმოკლე ურთიერთობამ, მაინც წარუშლელი კვალი დატოვა ნიკოს კაზანძაკისის ცხოვრებაზე.. ის სიცოცხლის ბოლო წლებში ინანიებს კიდეც მის მხდალ გადაწყვეტილებას.
მწერალმა დატოვა საქართველო. მან პირნათლად აღასრულა დაკისრებული მოვალეობა, თუმცა დამძიმებული და ამავდროულად ცარიელი გულით დაუბრუნდა სამშობლოს.
მთელი ცხოვრება სტანჯავდა ეს შემთხვევა.. მისი ეს ტანჯვა განსკუთრებით ჩანს პირად წერილებში:
„გული სიმწარითა მაქვს სავსე… გახსოვთ ოდესღაც, თბილისში, ერთ ეზოში, თეთრი კენჭებითა და არაბული ლერწმებით, ბარბარა ნიკოლაევნამ რომ მითხრა : „რას ნიშნავს მოვალეობა, სამშობლო და ხელოვნება? მოდით, გავიქცეთ!“ რომ ვყოფილიყავი უგუნური, მშრალი, ბრძენი, გრძნობათაგან დაცლილი, ვერ დავინახავდი ვერავითარ საფრთხეს“.
ვერ შედგა მათი თანაცხოვრება, თუმცა ალბათ მაინც ღირდა ეს ყოველივე, იმ ხანმოკლე კავშირად, რომელიც სიცოცხლის ბოლომდე ტკბილ – მწარედ შეგახსენებს თავს.. მოგონებების ზღვა, რომელსაც კადრებად დაატარებ გონებით, არასდროს გშორდება, ხან ღიმილს გგვრის, ხან გასევდიანებს, თუმცა ეს ყველაფერი ხომ სიყვარულის ნაწილია და უფრო მეტად ისეთი სიყვარლის, რომელსაც განხორციელება არ უწერია..
და მაინც, რთულია განსაჯო, არავინ იცის, როგორ მოვიქცეოდით ჩვენ მის ადგილას სინდისს ავირჩევდით, თუ საკუთარ ბედნიერებას, თუმცა, ერთი რამ უსათუოდ ვიცი.. მთელი ცხოვრება სინანულით ტანჯვას, სჯობს, ჩვენს წინ მდგარ ბედნიერებას დაუყოვნებლივ ვტაცოთ ხელი და არ მივცეთ უფლება მშრალ პასუხისმგებლობებს, გააჩუმოს ჩვენი რეალური სურვილები.. სწორედ ეს არის ჭეშმარიტი გასაღები იმ ენით აღუწერელი ბედნიერების, რომელსაც სიყვარული გვანიჭებს..
სიყვარულით,
თეკლა🌸
