ავტორი: ნინო კიზირია
არსებობს სიყვარული, რომელიც არ ითქმის.. არ აქვს საწყისი ან დასასრული, უბრალოდ არის — როგორც ჰაერი, მის გარეშე ვერ ცოცხლობ..
გალაკტიონისთვის ოლია ოკუჯავა სწორედ ასეთი გახდა — ქალი, რომელმაც მისი სიჩუმე პოეზიად აქცია და შემდეგ თავადვე იქცა იმ სტროფად, რომელიც ჟამთა სვლას უძლებს..
არ ყოფილა გამორჩეული სილამაზის და არც გავლენიანი ოჯახის შვილი, მაგრამ ოლია ოკუჯავას, რაღაც სხვანაირი სინათლე ჰქონდა, რომლის დანახვაც მხოლოდ გალაკტიონს თუ შეეძლო.. ის თვალებით ვერ აღიქმებოდა.. მხოლოდ სულით..
1912 წელი.. გალაკტიონი, ტიციანთან ერთად, ქუთაისში, კლასიკური გიმნაზიის მიმდებარე ქუჩაზე მოსეირნობდა, მარტოდ მომავალი ოლია რომ დაინახა.. მაშინ გალაკტიონი 20 წლის იყო..
ოლია მათ გაცნობას ასე აღწერს:
„გალაკტიონი რომ დავინახე, მივხვდი, რომ ცხოვრება ტანჯვად გადამექცეოდა“ – სწორედ აქედან დაიწყო მათი სიყვარულის ისტორიაც.
ის არ ყოფილა უბრალოდ “გოგონა წმინდა ნინოს სასწავლებლიდან”, ის იყო კაცის სულში ჩამწვარი იმედის ნაპერწკალი, რომელიც ყოველ საღამოს გალაკტიონის ლექსებში იხატებოდა.. მისი ლექსების პირველი მკითხველიც და კრიტიკოსიც..
* * *
“ჩუმად! ვიღაც მღერის მთაზე.. რა ძალაა ამ ტკბილ ხმაში!
არსად ასე არ მღერიან, როგორც აქ, ამ ქვეყანაში,
არსად, არსად არ არსებობს ბრძოლის ჟინი, ბრძოლის ქარი,
არსად ისე არ გადმოხეთქს უკმარობის ნიაღვარი,
და არსად მთელ ქვეყანაზე არ ჰკოცნიან ისე ვნებით,
ისე ცეცხლით, ისე ჟინით და იმგვარი გატაცებით,
ვერსად ისე ვერვინ გაგხვევს ამოუცნობ ცეცხლის ტბაში,
როგორც ლერწამქალწულები – აქ, ამ წარმტაც ქვეყანაში!”
ოლიამ ქუთაისში წმინდა ნინოს სასწავლებლის დასრულების შემდეგ მასწავლებლად ჭიათურაში დაიწყო მუშაობა.. განშორება ორივესთვის საკმაოდ რთული აღმოჩნდა.. ქალი ხშირად ამბობდა, რომ ყოველი კარის გაღებისას ეგონა თავის საყვარელ მამაკაცს დაინახავდა.. თუმცა გალაკტიონს ქუთაისი არ დაუტოვებია..
“ოლია! მას შემდეგ, რაც შენ წადი, რაღაც საშინელმა სიცარიელემ მოიცვა მთელი ჩემი არსება… სიცარიელემ, რომლის განადგურებას არ ვიცი, რანაირი მდგომარეობა შეძლებს და რა არის მისი წამალი? როდესაც შენ აქ იყავი, მე შემეძლო დამენახე შენ… ჩემთვის უბრალოდ შენს ახლოს ყოფნა საკმარისი იყო, რომ შენს გარდა არაფერზე არ მეფიქრა”– გალაკტიონი
ამ სიცარიელემ შვა პოეზია.. პოეზია, რომელსაც სახელად ოლია დაერქვა.. იგი იქცა სიტყვებს მიღმა დარჩენილ ფრაზად, შთაგონების წყაროდ, რომელიც თავად პოეტის შინაგან სამყაროს ანათებდა.. ოლიასთან სიახლოვე გალაკტიონისთვის საკმარისი იყო, მთელი სამყარო დავიწყებოდა.. პოეტი წერდა მასზე.. წერდა იმიტომ, რომ სხვაგვარად მის გარეშე ვერ ცხოვრობდა..
“შენ ის მითხარი, გიყვარვარ ძველებურად? … მომწერე, ოლკინ, რანაირად და რისთვის გიყვარვარ… რას იზამ ოლკინ, მე რომ მოვკვდე? მაგალითად მოვკვდი და აღარაა ქვეყანაზე გალონი. მოკვდა საწყალი გალონი და დაასაფლავეს. რას იზამ მაშინ? მოხდა ისე, რომ მე მოვკვდი სადღაც შორს, ცივ ქვეყანაში, ან მოვკვდი საზიზღარი და სამარცხვინო სიკვდილით… მოკვდა გალონი ძაღლივით. რაც იზამ ჩმოკლინ? იტირებ თუ არ იტირებ? ჩემო ძვირფასო, ერთადერთო მეგობარო, ერთადერთო ნუგეშო” – გალაკტიონი
ოჯახის წევრებიდან ოლიასა და გალაკტიონის ქორწინებას მხოლოდ ოლიას დედა – ლიზიკო ეწინააღმდეგებოდა.. ლიზიკოს მეუღლე – სტეფანე, საკმაოდ განათლებული კაცი იყო, თუმცა ალკოჰოლზე ყოფილა დამოკიდებული.. სწორედ ეს გახდა მიზეზი იმისა, რომ ლიზიკოს არ სურდა მისი ქალიშვილი ისეთ კაცს გაჰყოლოდა ცოლად, რომელსაც ასეთივე პრობლემა ჰქონდა.. თუმცა ოლიას გრძნობები იმდენად ძლიერი იყო, რომ დედის რჩევას არ მიჰყვა.. მამა კი, რომელიც ქალიშვილის სიყვარულს ხედავდა, საბოლოოდ დათანხმდა და მხარი დაუჭირა წყვილს.. დაპირისპირებებისა და სირთულეების მიუხედავად, გალაკტიონმა და ოლიამ 1916 წლის 23 აგვისტოს დაიწერეს ჯვარი..
* * *
“აჰყვე კიბეებს, სადაც სფინქსი ქვებს ეფერება
და შიშში გრძნობდე, რომ ახლოა ბედნიერება, _
ოჰ! რამდენია სიცოცხლეში ასეთი წამი!
…
აჰყვე ვარდისფერ საფეხურებს და აჰყვე ისე,
რომ შენს წინ სხივზე ლანდად იდგეს ყრმა დიონისე,
გრძნობდე, რომ ისევ უკვდავია თქვენი მსგავსება:
ერთნაირ სულში ერთნაირი მზის მოთავსება;”
ამ დღიდან იწყება მათი ოფიციალური თანაცხოვრება.. ოლია გახდა მისი თანამგზავრი ყველა იმ სიჩუმისა და ტკივილის ფონზე, რაც პოეტის ცხოვრებას თან ახლდა..
“არ დაგავიწყდეს, რომ პოეტი ხარ, გახსოვდეს პოეტის დანიშნულება ასეთ ვითარებაშიც… მე მიყვარს აკორდი, გრიგალი და არა ნახანძრალი, ნამსხვრევები. ფერფლი ყველაფერს ედება, თავს ყველგან კარგად გრძნობს, ამას კი მე ბავშვობიდანვე გამოვუცხადე შეურიგებელი ბრძოლა, ომი”– ოლია
დაქორწინების შემდეგ, მალევე გალაკტიონი და ოლია სწავლის გასაგრძელებლად მოსკოვში წავიდნენ, მაგრამ სიდუხჭირის გამო პოეტი იძულებული გახდა, ქუთაისში დაბრუნებულიყო, ოლია კი იქ დარჩა, კომუნისტურ პარტიაშიც შევიდა და უმაღლეს პოლიტიკურ კურსებზეც ჩაირიცხა..
* * *
“ცხოვრობდა ვინმე.. გულში ფარული
უთრთოდა ციურ შუქთა კამარა.
ამქვეყნად სურდა მას სიყვარული,
მაგრამ ვერავინ ვერ შეიყვარა!
იყო მეორე: დასწვეს, დადაგეს
ვნებებმა მისი მხურვალე გული,
როდესაც ვარდთა სისხლიან ბაგეს
ეწაფებოდა თვალდახუჭული.
ამ დღეებს მისდევს ჩუმი განდობა,
ფერფლდება თვალთა ბანოვანება
და ასე მჭკნარი ახალგაზრდობა
ნუთუ არავის არ ენანება?”
ოლია ისეთი თავგადაკლული კომუნისტი გახდა, მოსკოვში სწავლისას, თურმე, კომუნისტურ შაბათობებზეც დადიოდა.. ერთხელ, მორების ზიდვისას, მარცხენა ხელში ხიჭვი შეერჭო, სისხლი მოეწამლა და ხელის ამპუტირება გახდა საჭირო, თუმცა ოლიას კატეგორიული უარი უთქვამს – “მე გალაკტიონის მეუღლე ვარ და უხელო ვერ ვიქნებიო”.
ხელი გაუხმა..
* *. *
“ძვირფასო! სული მევსება თოვლით:
დღეები რბიან და მე ვბერდები!
ჩემს სამშობლოში მე მოვვლე მხოლოდ
უდაბნო ლურჯად ნახავერდები.
ოჰ! ასეთია ჩემი ცხოვრება:
იანვარს მოძმედ არ ვეძნელები,
მაგრამ მე მუდამ მემახსოვრება
შენი თოვლივით მკრთალი ხელები.”
გალაკტიონმა გადაწყვიტა რუსული კრებულის გამოცემა ოლია ოკუჯავას წინასიტყვაობით.. მან ქუთაისში ჩასული რუსი პოეტი – იგორ სევერიანინი გაიცნო და დაიწყეს მუშაობა ლექსების რუსულ თარგმანებზე..
“ოლია! როდესაც ჩამოვალ (მოსკოვში), უსათუოდ ერთად უნდა ვიცხოვროთ, აქედან წამოვიღებ რამე-რამეებს. ტანისამოსი გინდა, შენ, დედოფალო! …მე ვოცნებობ ჩვენ ერთად ყოფნაზე, პატარა ბავშვზე, განა კარგი არ არის?”
მაგრამ გალაკტიონმა ეს ვერ განახორციელა.. როდესაც, მეორედ გაემგზავრა მოსკოვში, მას დოკუმენტების უქონლობის გამო ჟანდარმერია დაედევნა და საქართველოში დააბრუნეს..
შემდეგ იყო, ბევრი ცრემლი, სევდა, არნახული ტრაგედიები ქვეყანაში და მის გარეთ! გალაკტიონის რამდენიმე დღიანი, ხანაც თვიანი დაპატიმრებები, ამასთან მისთვის მიძღვნილი საღამოები, უკან მოსკოვში – მის ცხოვრების სიყვარულ ოლიასთან დაბრუნებები, უკან ქუთაისი, თბილისი, ბათუმი… იყო პოეზიის მეფედ აღიარება, უწყვეტი მონატრება, ალკოჰოლში დარდის ჩახრჩობა.. ოლიას სიყვარულით დამწვარი სული..
ცნობილია, რომ საქართველოს ოკუპაციის წლებში, ოლია, როგორც პარტაქტივისტი გალიფე შარვლით და იარაღით დადიოდა, და იყო იმ ეპოქის სულისკვეთებით აღფრთოვანებული მანამ, სანამ 1929 წელს ტროცკიზმში ბრალდებით არ გაასამართლეს და სამი წლით უზბეკეთში არ გადაასახლეს..
ვეძებე გალაკტიონის კრებულებში ამ პერიოდში დაწერილი ლექსები და იცით რა არის? ამ სამი წლის განმავლობაში მის შემოქმედებაში, ოლიას მიმართ სიყვარულის და სევდის, თავს დამტყდარი უბედურების, მის სულში უსაზღვრო დარდის გამომწვევი მოვლენების გამომხატველი, ფაქტიურად “არაფერი” იკითხება.. ან ჩვენამდე ვერ მოაღწია.. რამაც მოაღწია, არის საბჭოთა იდეოლოგიითა და შემართებით დახუნძლული კომუნისტური პოეზია, რაშიც ყველანი დამეთანხმებით გალაკტიონის სული არ იკითხება, თუმცა იკითხება სარკაზმი, და ამ სარკაზმში, ის ზიზღი რასაც ის განიცდიდა..
“ნგრევას, ო ნგრევას, დაუნდობელ ნგრევას ძველისას,
კარჩაკეტილი ცხოვრებიდან – გავიდეთ მზეზე.
ულმობელ ტრიალს ისტორიის მედგარი ბორბლის,
რევოლუციონურ საქართველოს,
ნახტომს უდიდესს, უზარმაზარს, განსაცვიფრებელს, –
რევოლუციონურს, ჯერ არნახულს, ჯერ არგაგონილს,
ვაშა, ამ ახალ საქართველოს, ვაშა, შენებას!”
გალას, თავისი საყვარელი ოლია სამი წლის შემდეგ დაუბრუნეს.. ნაავადმყოფარი, მოტეხილი, თვალებში სიცოცხლის ნაპერწკალ ჩამქრალი, დარდიანი, დადუმებული.. და გალაკტიონი, ისიც შეცვლილი, გულდათუთქული, თუმცა იმედიანი, რომ მათ თავს დამტყდარი წარსული მოვლენები, წარსულშივე დარჩებოდა, და მათ გარშემო არსებული სისხლის მდინარეებიდან თავის დაღწევას თუ ვერ შეძლებდნენ, ერთად მაინც მოექცეოდნენ მორევში.. მაგრამ არა.. 1936 წელს ოლია კვლავ გადაასახლეს.. ამჯერად საბოლოოდ..
* *. *
“ვიცი ამ წასვლას რაც ეწოდება, –
რა საჭიროა ეხლა გოდება.
მატარებლისგან როს მიმიღია
ან თანაგრძნობა ან შეცოდება?
…
აჰა დაიძრა რკინის ბორბლები,
მივდევ ვაგონებს, მახრჩობს გრძნობები.
გემშვიდობები სამარადისოდ,
სამარადისოდ გემშვიდობები!
ნეტავ ასეთი რად მერგო ბედი, –
ყოველჟამს ვკარგო თითო იმედი,”
ალბათ გრძნობდა გალაკტიონი, არა, ზუსტად იცოდა, რომ მის საყვარელ მეუღლეს ვეღარასდროს შეხვდებოდა.. გადიოდა წლები.. წერილებს სწერდნენ ერთმანეთს, თუმცა ერთმანეთთან ყოფნის ოცნება, მხოლოდ ოცნებად რჩებოდა..
“ძვირფასო გალ, გუშინწინ საღამოს სეირნობის დროს წვრილად თოვდა, ელექტრონის შუქზე ფიფქები ყვავილის თეთრი ფურცლებივით ცვიოდა, ტყემლის ყვავილის თეთრი ფურცლებივით. გახსოვს, გალ, როგორ ცვიოდა ხოლმე ყვავილი გაზაფხულზე, ნიავის ნაზ წამოქროლვაზე. ჰოდა, ეს თოვლის ფანტელები იმ თეთრი ფურცლებივით ტრიალებს, თითქოს იღიმებიან, უდარდელად ცეკვავენ, დაქრიან მარჯვნივ და მარცხნივ – ტრიალებენ, ტრიალებენ. ასევე ჩემი ფიქრები შენ დაგტრიალებენ… გეხვევით და გკოცნით შენ და შენს ლექსებს, როგორ თავდავიწყებით მყვარებიხართ თქვენ! როდის ვიქნები კვლავ თქვენთან?… შენი ოლია”
გალაკტიონისთვის შვება ალკოჰოლში იყო.. ოლიას გადასახლების შემდეგ ყოველ წელს უფრო და უფრო მძიმდებოდა მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა.. რამდენიმე თვეში ერთხელ, თვეობით სხვადასხვა კლინიკებში მკურნალობდნენ მას..
“…თვეში ორჯერ ვიღებდი შენს წერილებს, რაც ერთდროულად მანუგეშებდა და თან – მასევდიანებდა. მე არაფერს გწერდი… ძალიან ავად ვიყავი, ძალაგამოცლილი. თუმცა ერთხელ ვრცელი წერილი მოგწერე. იქნებ არც მიგიღია ის წერილი? ჩემი უსუსური ყოფიდან გამომდინარე, სხვა რა შემიძლია, გაგიკეთო? წერილები უნდა ვწერო!..” – გალაკტიონი
“ჩემო ძვირფასო, ძვირფასო გალკ! ტიტანური ძალით მინდა, რომ მოგეხვიო. ეხ, შეგხვდები კი ოდესმე?! მაგრამ შორს ეს ფიქრები – ეს დემონი ჩემი სულისა! ძვირფასო ჩემო, ნაღვლობენ, დარდობენ, ხელობენ ოცნებანი შენზე. შინ ყოფნა მინდა, მორჩა და გათავდა!!! თითქოს დავკარგე ყველაფრის იმედი. ძვირფასო გალიკ, გული მეწურება, გული მძვინვარებს – უნდა შეიტყოს შენი ჯანმრთელობის, შენი ცხოვრების ამბავი, გკოცნით, გკოცნით შენ და შენს ქმნილებებს! ვიგონებ რიონს, რომლის ნაპირზეც არაერთხელ გვისაუბრია მდინარის ნაზ ჩურჩულში, რომელიც ერთვოდა მთვარის სხივების ციმციმს ტალღებზე… ძვირფასო, უკვე მიჭირს წერილის წერა. რა ვქნა? ძალიან მიჭირს, მშვიდობით! შენი ოლია. მას შენ გაგიჟებით უყვარხარ”. – 1941 წელი
1941 წელს, ოლია, ტყეში, ქალაქ ორიოლიდან ათიოდე კილომეტრში დახვრიტეს, ადგილობრივ ციხეში დატუსაღებულ 157 პოლიტიკურ პატიმართან ერთად..
“ერთი ერთ საფლავს დასცქერის –
მწუხარე ბუმბერაზზე,
მეორეც ჯავრით დასტირის:
– მომიკვდი რაზედ, რაზედ?!
ეს არის ხმა დაკივლების
ჩვენი ცხოვრების გზაზე”
ოლიას დახვრეტის შემდეგ, პოეზიის მეფეს, გრძნობების და ემოციების სიტყვებში გადმომთარგმნელ, ღვთის მოწამე ადამიანს – გალაკტიონს, თვითმკვლელობის არაერთი ფიქრი შემოაწვა.. ბევრი წელი უცადა და ენატრა ბუნებრივ სიკვდილს, მაგრამ, ბოლოს ტანჯვას ვეღარ გაუძლო და თვითმკვლელობაზე ფიქრი სისრულეში მოიყვანა..
სიყვარულით სავსე სულმა თავისთავი დალია..
სიყვარულით,
ნინო 🌸
